Katika miaka ya hivi karibuni, tasnia ya muziki Tanzania imekuwa ikishuhudia mabadiliko makubwa, hasa kwa wasanii kujiondoa kutoka kwenye lebo walizozilea na kuanzisha lebo zao binafsi au kuendelea kama wasanii huru. Tukio la hivi karibuni la msanii Lava Lava kujiondoa rasmi kutoka WCB Wasafi limekuja kama sehemu ya mwelekeo huu, baada ya nyota wakubwa waliotangulia kama:
-
Harmonize, aliyetoa hatua ya kihistoria kuondoka WCB mwaka 2019 na kuanzisha Konde Music Worldwide, baada ya malalamiko kuhusu masharti magumu ya kuvunja mkataba;
Rich Mavoko ambaye alilalamika sana kukandamizwa na kudumazwa kimziki
-
Rayvanny, aliyejitoa WCB mwaka 2022 na kuanzisha lebo yake mpya Next Level Music;
-
Na sasa Lava Lava na Mbosso ambao wamechagua kuwa huru kabisa, nje ya kivuli cha Diamond Platnumz.
Hali hii pia imeshuhudiwa upande wa Konde Gang, ambapo wasanii wote waliokuwa chini ya Harmonize, wakiwemo Ibraah, Country Wizzy, Cheed, Killy na wengine, wameondoka. Harmonize ndiye pekee aliyebaki kuendeleza shughuli za lebo hiyo.
Tukio la hivi karibuni la Meek Mill kutoka Marekani limeibua mjadala mzito kuhusu mikataba ya wasanii. Meek Mill alifichua kuwa kwa miaka 13 akiwa chini ya mkataba, alipata asilimia 13 tu ya mapato ya kazi zake. Sasa akiwa msanii huru, anamiliki kazi zake zote na anapata asilimia 100 ya mapato. Hali hii inaonesha wazi changamoto kubwa zinazokumba wasanii wengi kuhusu malipo na usimamizi wa kazi zao.
Ili msanii afanikiwe na kupata kipato cha maana, anapaswa kuelewa kuwa kazi yake inategemea uwekezaji na usaidizi wa watu mbalimbali kama lebo za muziki, watayarishaji wa muziki, wasimamizi wa wasanii, waandishi wa nyimbo, wachapishaji wa muziki, na wasambazaji wa muziki. Kila mmoja anachangia kwa njia yake katika utengenezaji, usambazaji, na uuzaji wa muziki, hivyo wanapokea sehemu ya mapato.
Kwa kugawanyika kwa mapato haya, msanii mara nyingi hupata kiasi kidogo, hasa kama hana mikataba mizuri au ushauri wa kitaalamu. Hivyo, ni muhimu kwa msanii kujifunza, kutafuta ushauri bora, na kujitetea ili kuhakikisha anapata haki na faida inayostahili kutokana na kazi yake.
Katika muktadha huu, Diamond Platnumz, mmoja wa wasanii wakubwa Tanzania, ameweka bayana ujumbe mzito kwa wachambuzi wa muziki nchini:
'KUNA SOMO KUBWA HAPA KWA WACHAMBUZI WETU TANZANIA KUJUA UHALISIA WA BIASHARA ZA LABEL ZIKOJE, ILI KUJUA MTU ANAPOKUWA YUPO KWA MKATABA WA KINYONYAJI AMA MKATABA WA FAIR DEAL. ITASAIDIA WAKICHAMBUA — WACHAMBUE KWA KUISAIDIA NA KUJENGA INDUSTRY' DIAMOND
Kauli hii inaleta changamoto kubwa kwa wachambuzi wa muziki nchini Tanzania: Je, wako tayari kuchambua kwa kina masuala ya mikataba, malipo, na jinsi biashara hii inavyofanya kazi?
Kauli ya Diamond Platnumz inasisitiza umuhimu wa wachambuzi wa muziki nchini Tanzania kuelewa kwa undani uhalisia wa biashara za lebo za muziki. Anasisitiza kuwa wachambuzi wanapaswa kutambua tofauti kati ya mikataba ya "kinyonyaji" (exploitative contracts) na mikataba ya haki (fair deals). Hii ni muhimu ili kuhakikisha wasanii hawaathiriwi vibaya na kupata haki zao sawia.
Kwa kusema "KUNA SOMO KUBWA HAPA," Diamond anaeleza kwamba kuna masomo mengi na changamoto zinazohitajika kushughulikiwa katika sekta hii, hasa kuhusu mikataba isiyowafaidisha wasanii. Anawahimiza wachambuzi wa muziki kuchambua kwa kina, sio tu kwa kutoa maoni ya kawaida, bali kwa lengo la kusaidia wasanii na kukuza tasnia ya muziki kwa ujumla.
Kwa mfano, Meek Mill aliingia mkataba na Maybach Music Group ya Rick Ross mwaka 2011 baada ya kuondoka kwenye lebo ya T.I. Grand Hustle mwaka 2008. Baadaye aliingia Warner Records kabla ya kuhamia Atlantic kabla ya albamu yake ya pili, Dreams Worth More Than Money. Alikuwa na mkataba na Atlantic kwa karibu miaka sita kabla ya kuondoka mwaka 2021, baada ya kutoa malalamiko hadharani kuhusu malipo duni na usimamizi mbaya. Mwaka uliofuata, alimaliza mkataba wake wa usimamizi na Roc Nation, na sasa anaendelea kama msanii huru.
Kwa wasanii wa Tanzania, mfano huu unaonesha kuwa uhuru wa kiakili na kibiashara ni jambo muhimu sana, lakini pia unaleta changamoto mpya za usimamizi na ujasiriamali. Wachambuzi wa muziki wana nafasi muhimu ya kuelimisha, kusaidia, na kuongoza mabadiliko haya kwa njia itakayojenga tasnia yenye misingi imara, yenye haki kwa wote.